Bebeklerde Uyku ve Uyku Düzeni

"Bebeğim ne yaparsam yapayım uyumuyor. Uyutmayı bir türlü başaramıyorum. Geceleri çok huysuz ve hep uyanık. Yorgunluktan, uykusuzluktan bitap düşmüş bir haldeyim. Saatlerce sallıyorum ama uyumuyor. Sanki tavşan uykusu var hemen uyanıyor." Bu cümleler size de tanıdık geldi mi? Hemen hemen her yeni anneden duyduğumuz cümleler değil mi? Sizlerde belki çevrenizde, yakınlarınızda yeni anne olmuş sevdiklerinizden bu cümleleri duyuyor olabilirsiniz.

Acaba hiç sizlerin bebeklerde uyku düzeni ile ilgili doğru sandığınız ama yanlış olan bilgilerin olduğunu düşündünüz mü? Bir yerlerde doğru yaptığınıza inandığınız fakat yanlış olan davranış ve tutumlar olabilir mi? Ne dersiniz, gelin bakalım bebeklerde uyku düzeni ile ilgili bilinmesi gerekenlere !

Öncelikle bebeklerde uyku düzeninin önemi hepimizin bilmesi gereken en önemli konudur. Uykuya bakış açımızı değiştirmemiz gerekir.

Beslenme kadar önemli olan uyku, beyin ve beden gelişimi için en temel fizyolojik ihtiyaçlardan biridir. Büyüme hormonu bebeğinizin derin uyku halinde olmasıyla salgılanır. Eğer ciddi bir uyku probleminiz varsa bu hormon yeterince salgılanamaz.

Bebeğinizin beyni ilk üç yıl içinde %85 oranında bir gelişimle, büyümesinin ve gelişiminin büyük kısmını tamamlar ve yetişkinliğe erişir. Bu gelişimin daha sağlıklı olması için düzenli bir uykuya ihtiyacı vardır. Anne baba olarak bu süreçte uykuyu sağlamak için yapabileceğiniz şeyler vardır.

Bebeklerde uyku düzeni ile ilgili doğrular ve yanlışlar konusunu adım adım ele alalım...

Öncelikle bilmeniz gereken şey bebeklerin uyku süreleri nasıl olmalıdır? Bebekler günde ne kadar uyur?

• Yenidoğan bebeğinizin günde toplam 12-16 saat uykuya ihtiyacı vardır.
• 2-3 aylık döneme girdiğinde 3-4 saat aralıksız uyuyacak ve beslenmek için uyanacaktır.
• Bebeğiniz 3 aylık olduğunda tüm gece boyunca uyuyabilir. Bebeklerin %71 i tüm gece uyur.
• 4 aylık döneme geldiğinizde, geceleri daha uzun; gündüz uykuları daha kısa olur.
• 6 aylık olduğunda 5-6 saat kesintisiz uyku döngüsüne ulaşır. Bu kesintisiz uyku düzeninde 1-2 kez uyanabilirler. Uyandıktan sonra bebeklerin %35-%50 kadarı tekrar uykuya geçebilirler. Günde toplam 11-14 saat uyur ve %84 oranında tüm gece deliksiz uyku uyuyabilirler.
• 10 aylık olan bebeğiniz tüm gece deliksiz uyur. Ortalama günün 10-13 saatini uykuda geçirir. %90 deliksiz olarak tüm gece uyur. Gündüzleri hala 2 uyku uyuyabilir. Telek uykuya geçişi yavaş yavaş başlatmış da olabilirler.
• 12 aylık bebeğiniz günde toplamda 10-13 saati uykuda geçirecektir.
• 18-21 aylar arasında bebeğinizin gündür uykusu teke düşecektir.
• 21-36 ay arası çocuklar mutlaka gündüz uykusuna ihtiyaç duyar. Bir kez yarım saat ile üç saat arası değişen sürede uyuyacaktır.
• 2 yalında ise günde 10-12 saat uyuyacaklardır.

Bebeklerde uyku sinyalleri nasıldır ve nasıl anlaşılır?

Bu her bebeğe ve her ebeveyne göre farklılık gösteren bir durumdur. Bunu bebeğinizi takip ederek birlikte tecrübe edersiniz. Yenidoğanlar uykusunun geldiğini genellikle ağlayarak ifade ederler. Bebeğiniz ağlıyor ve emzirmek istediğinizde emmiyorsa uykusu gelmiş olabilir. 1-4 aylık bebeklerde bu durum kulaklarını çekme, gözlerini ovuşturma, mızmızlanma şeklinde kendisini gösterir. 4. Aydan sonra bebeğiniz uykusu geldiğinde kendi kendine uykuya geçebilir. Bunu öğrenmiştir.

Bebekleri uykuya hazırlamak!
Yenidoğan bebeğinizi uykuya hazırlamak için karnını doyurmanız ve altını temizlememiz yeterli olacaktır. Bebeğiniz büyüdükçe karnını doyurmak ve altını almak artık yeterli olmayacaktır. Dış dünyaya karşı algıları daha açık hale gelmiştir. Bebeğinizi tüm uyaranlardan uzaklaştırmamız gerekir. Bu uyaranlar televizyon veya telefon sesi, ışık, konuşan kişiler gibi etkenler olabilir. Onu karanlık, sessiz bir ortamda uykuya hazırlamalısınız.

Odanın sıcaklığını ve nemini kontrol etmelisiniz. 20-24 derece arası bir sıcaklık ve %35-%60 arası nem oranında olması gerekmektedir. Çok kalın giydirmek, çok terlemesine ve çok susamasına sebep olur. Buda sürekli susama isteği ve rahatsızlık hissi yaratacağından kesintisiz uyuyamaz.

Bebeklerde düzgün ve düzenli uyku düzeni oluşturmak için bebeğinizi her gün aynı saatte henüz uyanıkken yatağına yatırmalısınız. Masal okumak, ninni söylemek, aynı saatte altını değiştirmek ve pijamalarını giydirmek gibi gece rutinleri mutlaka oluşturmalısınız. Bebekler şartlanarak öğrenir. Rutin kendini güvende hissetmesini ve huzurlu olmasını sağlayacaktır. Uyku öncesi yapacaklarını her zaman aynı saatte ve aynı sırayla yapmanız önemlidir.

Bir  uyku düzeni oluşturma kararı aldığınızda nerede ve nasıl uyumasını istediğinize de karar vermelisiniz. Ayrı bir odada yatacaksa mutlaka kendi yatağında dalmasını sağlamalısınız. Uyandığında minimal bir destekle uykuya geri geçmesini sağlamalısınız. Onu kucağınıza almak, sallamak gibi şeyler uykusunu dağıtabilir ve uykuya geçişini zorlaştırabilir. Özellikle çalışan bir anneyseniz bebeğiniz sizinle daha fazla vakit geçirmek isteyecektir. Bunu fırsat bilip gece sizinle oyun oynamak isteyebilir. Bu gibi durumlarda onu yatağından almadan, ışığı açmadan yanına gidip usulca ona yanında olduğunuzu hissettirerek geri uykuya geçmesini sağlamalısınız.

18. Aydan sonra korku gelişebilir. Karanlıktan korkma, yatağında ve odasında canavarlar olduğunu düşünme gibi hisler geliştirebilir. Bunlar gelişiminin normal bir parçasıdır. Korktuğunda onunla konuşarak onu rahatlatmaya çalışmalısınız. Eğer birlikte yatıyorsanız;

• Fazlaca kalın giydirmeyin zaten sizin sıcaklığınızla da ısınacaktır.
• Yastık ve yatak örtünüzün hafifçe gergin olmasına dikkat etmelisiniz. Ağır, çok kıvrımlı örtü ve yastıklar nefes almasına engel olabilir ve boğulma riskini doğurur. Ayrıca çok ısınmasına ve terlemesine sebep olabilir.
• Bebeğinizin yatağın kenarlıklarının arasına sıkışma riskini unutmayın ve dikkat edin.
• Bebeğinizi oyun çağında, oyun çocuğu kardeşi ile aynı odada yan yana yatırmayın. Tekmeleme veya üzerine yuvarlanarak boğulma riski olduğunu göz ardı etmeyin.
• Uykunuz ağırsa bebeğinizi yanınıza yatırmayın.

Bebeklerde uyku düzeni neden bozulur ?
Bu sebepler bebeğinizin ayına göre değişen sebeplerdir. İlk aylarda yaşanan gaz sancısı, inek sütü alerjisi, reflü, 3-6 ay arasında diş hareketlerinin başlaması, 6-9 arasında gelişen ayrılık korkusu gibi nedenler düzeni bozabilir. Bir düzen kurmanıza engel oluyor da olabilir. 9-12 ay döneminde artık yeni öğrenmeye başladığı ve çok zevk aldığı yuvarlanmak, sürtünmek, oturmak ve hatta bir iki adım atmak gibi aktivitelerden uzak kalmak istememesi, dünya ile bağını kopartamaması, bu aktivite ve oyunlardan ayrılmak istememesi en sık sebeplerdir.

12-18 ay arası ise yürümek sebep olarak gösterilebilir. Bu keyfi bırakmak istemiyor ve merakına yeniliyor olabilir.

Bebeklerde uyku düzeni bozulması sonucu yeniden nasıl düzen sağlanabilir?

Eğer ilk aylarda yaşanıyorsa, sorunu tespit etmeniz ve ona yönelik bir çözüm üretmeniz yeterli olacaktır. 3-6 ay arası diş sorunları geçicidir. 6-9 arası yaşanan problemleri ona dokunarak yanına gidip destek olarak, ayağa kalktığında nasıl oturacağını öğreterek, başka problem varsa onunla nazikçe konuşarak, ona destek olduğunuzu hissettirerek çözebilirsiniz.

Bebeklerde gece- gündüz farkını bilmeme durumu nasıl düzeltilebilir?

Bebeklerin bazıları geceleri uyuma konusunda pek başarılı olamayabiliyor. İlk haftalarda bu duruma yapılabilecek pek birşey olmuyor. 2. Haftadan sonra ona gece ve gündüzü ayırt etmeyi öğretmeniz gerekiyor. Gündüzleri onunla oyun oynayarak, konuşarak, aktiviteler yaparak onu oyalayabilirsiniz. Evinizi ve odanızı aydınlık tutmaya özen göstermelisiniz. Günlük sesleri azaltmayın. Beslenmeden sonra uykuya geçecekse onu biraz oyalayın ve uyanık tutmaya çalışın. Geceleri ise onu beslemek veya uykuya geçişine destek olmak için yanına gittiğinizde asla oyun oynamayın. Göz teması kurmayın, ışık ve sesleri azaltın. Yanında çok uzun süre zaman geçirmeyin,hatta mümkünse konuşmayın.

Bebeklerin uyku düzeni ile ilgili doğru bilinen yanlışlar!
Gelelim sık duyulan ve sorulan sorulara!

Bebeğim kundak yapınca daha rahat uyuyor. Uykuya geçişi kolaylaşıyor!
Yenidoğanlar anne karnında alıştığı sıkışıklık hissi sebebiyle yeni doğduğu zaman kundakla kendini daha rahat ve güvende hissedebilir. Bu sayede uykuya rahat geçiyor olabilir. Kundak olayı kalça çıkıklığına sebep olabilir. Bebeğinizin yalnızca kollarını hafifçe sarabilirsiniz. Bacaklarını asla sarmamalı ve bağlamamalısınız. Büyükleriniz "biz de çocuk büyüttük, sizin kadar biz de biliyoruz. Biz kundak yaptık da sanki size bir şey mi oldu!" Diye ısrarcı olabilir. Sizin kar zarar dengesini kurarak karar vermeniz gerekmektedir. Unutmayın ki kalça çıkıklığının tedavisi geç kalındığında cerrahiye kadar gidebilir ve zor bir süreçtir.

Bebeğim ayağımda sallamadan uyumuyor. Sallarsam uyutabiliyorum!
Bu konu büyüklerimizin ısrarla savunduğu başka bir savdır. Bebeğiniz kendi başına uykuya geçebilir. Siz salladığınızda onun uykuya geçişini zorlaştırabilirsiniz. Düşünsenize sizi biri sürekli sarstığında daha kolay mı uyurdunuz?

Bebektir nasılsa ağlaya ağlaya uyur deyip yatağına bırakıyorum!
Bu asla doğru değildir! Bebeğinizin ağlaya ağlaya uymayacağını düşünmeniz büyük bir yanlıştır. Eğer ağlıyorsam ona dokunmalı orada olduğunuzu hissettirmelisiniz. Bebekler numara yapmayı, sizi kullanmayı ve kasıtlı olarak ağlamayı bilmezler. Ağlıyorsa size ihtiyacı vardır. İhtiyacını görmezden gelmek doğru değildir. Ağladığında desteğinizi minimal şekilde hissettirmelisiniz. Kucağa almadan, sallamadan yapmalısınız. Bu durum ilerde alışkanlığa da dönüşebilir.

Uyumadan önce onunla oynuyorum, yorulursa daha kolay uyur!
Uyku öncesi bebeğinizle çok oyun oynamanız onun uykuya geçişini zorlaştıracaktır. Bebeğinize uyku öncesi oyun değil,sakin, yavaş ve daha önce bildiği rutinleri ile yaklaşmalısınız.

Az uyuyorsan daha zeki olur derler!
Hayır! Az uyuyan bebek, uykuya dalmada problem yaşayan kişiler gibi, anksiyete, duygusal bozukluklar, daha belirgin dikkat ve konsantrasyon bozukluğu gibi çok sık görülen sonuçları yaşar. Rutinlerini aksatmamaya özen gösterin.

Eğer çok uyuyorsa sağlıklıdır.
Asla! Nasıl az uyuyan bebek sağlıklı bir gelişim gösteremiyorsa, çok uyuyan bebeğinde bilmediğimiz bir sağlık sorunu olabilir. Her yaşın ve her dönemin ortalama belli bir uyku süresi vardır. Bu saatlerden fazla uyuması enfeksiyon habercisi olabilir. Hekiminize danışmanızda fayda var.

Bebeğim uykuya dalsın diye emzik veya biberon veriyorum daha çabuk dalıyor!
Bebeğinizi yatağına emzik veya biberon ile yatırmamalısınız. Bunları sakinleştirmek için araç haline getirmesine sebep olabilirsiniz. Bebekler bunları sakinleşme aracı olarak görmeye başlar. Emzik aşırı emme refleksi olan bebeklerin emme refleksini tatmin etme aracıdır, uykuya dalsın diye kullanılmaz! Eğer bebeğiniz emzikler uykuya dalıyorsa, emziği nazikçe ağzından çıkarın ve yatağına öyle yatırın. Aşırı emzik kullanımı meme reddi, orta kulak iltihabı, diş ve damak yapısında bozulmalar gibi sorunlara neden olabilir.

Sevgilerle...